* ခ်င္းသမိုင္း *

ခ်င္းဟူေသာ အမည္နာမ

ခ်င္းဟူေသာ အမည္နာမကို အစဦးကတည္းက ခ်င္းတို႕ကိုယ္တိုင္ႏွင့္ အနီးပတ္၀န္းက်င္ရိွ ကခ်င္လူမ်ဳိး၊ ရွမ္းလူမ်ဳိး၊ ဗမာလူမ်ဳိးမ်ားက ေခၚဆိုခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
ခ်င္းလူမ်ဳိးတို႕၏ ခ်င္းလူမ်ဳိးဆိုင္ရာ ႏႈတ္ရာဇ၀င္တြင္ ခ်င္းႏွင့္ ကခ်င္သည္ ေမြးခ်င္းညီအကိုမ်ားျဖစ္ၾကျပီး တရုတ္ျပည္မွတဆင့္ ဟူေကာင္းေတာင္ၾကားမွသည္ ဗမာျပည္ထဲသို႕၀င္ေရာက္လာခဲ့စဥ္က ညီျဖစ္ သူ ကခ်င္သည္ အေလးသြားေ...နခိုက္ အကိုျဖစ္သူ ခ်င္း သည္ ညီကို မေစာင့္ပဲ ဆက္လက္ခရီးႏွင္ၿပီး လမ္းခရီးတြင္ ေတာငွက္ေပ်ာပင္ကို ခုတ္ျဖတ္ခဲ့သည္။ ညီျဖစ္သူ က အကုိ ျဖတ္ခဲ့ေသာ ငွက္ေပ်ာအူတိုင္ အေတာ္အတန္ ထြက္လာသည္ကို ၾကည့္ျပီး အကို႕ကို မီွနိုင္ ေတာ့မွာ မဟုတ္ဟု ဆိုျပီး ကခ်င္ျပည္တြင္ ေနရစ္သြားခဲ့သည္။ အကိုျဖစ္သူ၏ ေျခရာ ကိုၾကည့္ျပီး Khang (ေျခရာ)ဟု ေခၚဆိုခဲ့သည္။
ကခ်င္တို႕သည္ အိမ္ေဆာက္လွ်င္ အိမ္ေရွ႕ခန္းတြင္ အခန္းတခုသီးသန္႕ ဖဲြ႕စည္း ခဲ့ၾက သည္။ အဓိပၸါယ္မွာ အကိုျဖစ္သူ ျပန္လာလွ်င္ ေနထိုင္ရန္အတြက္ျဖစ္သည္။ စာေရးဆရာ (G.H luce)က ဗမာႏွင့္ သက္၊ ရွမ္းစသည္တို႕ စစ္ျဖစ္စဥ္ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားနွင့္ မိတ္ဖဲြ႕ ဆက္ဆံဘြယ္ရိွခဲ့ၾကသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ခ်င္းဆို သည္မွာ က်ေနာ္ တို႕ဗမာႏွင့္ အခ်င္းခ်င္း၊ သူငယ္ ခ်င္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုရာမွ ခ်င္းျဖစ္ လာသည္ဟု ဆိုသည္။ ၁၅၅၄ ခုနွစ္၊ မဏိပူရ္ မွတ္တမ္းတြင္ ခ်င္းတို႕ကို ကူကီးဟုေရးသားထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ Carry & Tuck ၏ မွတ္တမ္းအရ ခ်င္းအမည္နာမသည္ တရုတ္ဘာ သာစာကား “လူ”ဟု အဓိပၸါယ္ရသည့္ Jim or Jen ကို ဗမာလူမ်ဳိးမ်ား က“ခ်င္း”ဟု အသံထြက္ ေခၚဆိုျခင္း ျဖစ္သည္။ ခ်င္းတြင္းျမစ္သည္ ခ်င္းတို႕ ေနထိုင္ ရာေဒသ ျဖစ္သည့္အတြက္ ခ်င္းတြင္းဟု ေခၚဆိုခဲ့ျခင္းျဖစ္ သည္။ ၁၁ ရာစုမတိုင္မီွ ဗမာ့ ေက်ာက္စာ မ်ားတြင္ ခ်င္းအမည္ နာမကို ရွင္းလင္းစြာ အသံုးျပဳခဲ့ သည့္ အေထာက္ အထားခိုင္မာစြာ ေတြ႕ရိွႏုိင္သည္။

၁၈၉၆ ခုႏွစ္ ျဗိတိသွ်က သိမ္းပိုက္အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းမျပဳမီွ Chin-Kuki Lingustic People ဘာသာစကား ေလ့လာေသာ သုေသသီမ်ားက ခ်င္း Chin သတ္ပံုအေျပာင္းအလဲကို Khyeng, Khang, Khlang, Khyang, Khyan, Kiayn, Chiang, Chi’en, Chien ဟူ၍ ဆုုိၾကသည္။ ေအဒီ ၁၇၈၃-၁၇၉၆ အတြင္း ဗမာျပည္တြင္ ကာသိုလိပ္ မစ္ရွင္အျဖစ္ ေရာက္ရိွလာေသာFather Sangermomo က ခ်င္းကို Chien အျဖစ္ေပါင္းျပီး Chin Hill ကို Chien Mountain ဟု မွတ္တမ္းတင္ထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ၁၈၂၆ ခုႏွစ္တြင္ ရိွတ္စပီးယားကမူ ခ်င္းကို Kiayn ဟူ၍၎၊ ၁၈၂၄-၁၈၂၆ ခုႏွစ္ပထမအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္အတြင္း Histroy of Burma ျပဳစု သည့္ စာေရးဆရာ Phayer က ခ်င္းတြင္းကို Khyendweng ဟူ၍၎၊ ၁၈၉၁ တြင္ Major Hughes က ၎၏စစ္ေရးအစီရင္ခံစာတြင္ Chin ဟူေသာ စကားလံုးကို ပထမဆံုးအသံုးျုပခဲ့ သည္။ ထို႕ေနာက္ A.G.E New Land ကလည္း ၎၏စာ အုပ္တြင္ “ခ်င္း”ဟူ၍ ေရးသားခဲ့သည္။ ေဒါက္တာ လ်န္မႈန္းဆာ ေခါင္းသည္ ခ်င္းတို႕ ခ်င္းျပည္ကို အေျခခ်ေနထိုင္ၾကရာတြင္ က်င္ေႏြး(Ciim Nuai)ေဒသတြင္ ေန ထိုင္ၾကသူ မ်ားကို ဇိုမီးခ်င္း၊ Locom ေဒသတြင္ ေန ထိုင္ၾကသူမ်ားကို Lusei၊ Lailun ေဒသတြင္ ေန ထိုင္ၾကသူမ်ားကို Lai မ်ဳိးႏြယ္မ်ား ျဖစ္လာၾက သည္ ဟုေရးသားခဲ့သည္။ လက္ရိွ ခ်င္းလူမ်ဳိး မ်ားအတြင္ ဇိုမီး၊ လိုင္မီး၊ အရိႈ၊ ခ်ဳိး၊ ဇို စ သည့္ အမည္ နာမမ်ား မေပၚေသးမီ ခ်င္း အမည္သည္ အမ်ဳိးသား အမည္ျဖင့္ ရပ္တည္ျပီးျဖစ္ေၾကာင္း Religion and Politics among the Chin People စာအုပ္တြင္ အခိုင္အမာ ေရးသားခဲ့သည္။
ကုလသမဂၢ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ျဖစ္သည့္ DPI/1316-03025 November 1992-9M အရ ခ်င္းလူမ်ဳိးသည္ ျမန္မာနိုင္ငံ၊ အိနၵိယနိုင္ငံနွင့္ ဘဂၤလားေဒရွ့္နိုင္ငံမ်ားတြင္ ျပန္႕ႏွံ႕ေနထိုင္ၾကျပီး ကမၻာ့လူမို်းမ်ား အလယ္တြင္ လူမ်ဳိးတမ်ဳိးအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳ ရပ္တည္နိုင္ခဲ့ျပီးျဖစ္သည္။ ထို့အျပင္ ၂၀၀၁ ခုနွစ္ Unrepresented Nations and People Organization (UNPO) တြင္လည္းအဖဲြ႕၀င္ ျဖစ္လာခဲ့သည္၊၊
သုုုုိ႕ ျဖစ္ပါ၍ယေန႕ ဇိုမီး၊ လိုင္မီး၊ ကူကီး၊ ထာဒို၊ ေခါင္ဆိုင္၊ ခ်ဳိး၊ အရိႈ၊ ခူမီး၊ မတူ၊ မရာ စသည္ျဖင့္ေခၚ ေ၀ၚၾက ေသာ မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား ၏ပင္ရင္း အမည္ သည္ “ခ်င္း” ပင္ ျဖစ္သည္။ ယခုအခါ ေဒသတြင္း ၌ သာမက အျပည္ျပည္္ ဆိုင္ရာ လူ႕အသိုင္းအ၀ိုင္း၌ အမ်ဳိးသား အမည္ နာမတခု တည္းအျဖစ္ ရပ္တည္ေနေသာ “ခ်င္း”ဟူ ေသာ အမည္နာမ သည္ ပို၍လူသိမ်ား လာျပီျဖစ္ သည္။

ခ်င္းတို႕မူရင္းေဒသ၊

* တိုင္းရင္းသားႏြယ္ဖြားမ်ားနွင့္ ဘာသာစကား *

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘာသာစကား အုပ္စုမ်ား အေျချပေျမပံု
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံႀကီးမွာ တိုင္းရင္းသား မ်ဳိးႏြယ္စု ဘယ္ႏွစ္မ်ဳိးရွိလဲလို႔ ေမးလာခဲ႔ရင္ လက္ရွိလူဝင္မႈႀကီးၾကပ္ေရး က စာရင္းအရ (၁၃၅) မ်ဳိး ရွိပါတယ္ခင္ဗ်လို႔ ေျဖရမွာပါပဲ။ ဒါေပမဲ႔ ဒါမဟုတ္ဘူး အစိုးရက သက္သက္ဝါဒျဖန္႔တာ တမင္ မ်ားေအာင္ လုပ္ထားတာလို႔ ဆိုသလို၊ မဟုတ္ေသးဘူး ဒီထဲမွာ မပါေသးတဲ...့ မ်ဳိးႏြယ္စုေတြ ရွိေသးတယ္လို႔ ေျပာၾကသူ ေတြလည္း ရွိၾကပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲ မ်ဳိးႏြယ္စုေတြ ကြဲျပားေပမယ္႔ ဘာသာေဗဒအားျဖင့္ ခြဲျခားၾကည့္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ အ ဓိကအုပ္စုႀကီး (၃) ခုျဖစ္တဲ့ Sino-Tibetan, Austro-Asiatic နဲ႔ Tai-Kadai ကေန ဆင္းသက္လာတဲ့ တိဘက္-ျမန္မာ၊ မြန္-ခမာနဲ႔ ထိုင္း-တရုတ္ အုပ္စု (၃) ခုကိုသာ ေတြ႔ရမွာပါ။

ပင္မမ်ဳိးႏြယ္ျဖစ္တဲ့ Sino-Tibetan အုပ္စုႀကီးမွာ Chinese နဲ႔ Tibeto-Burman ဆိုၿပီး မ်ဳိးႏြယ္အုပ္စုႀကီး (၂) ခု ထပ္ကြဲပါ တယ္။ Chinese အုပ္စုမွာ မ်ဳိးႏြယ္စုေပါင္း (၁၄) ခု ရွိၿပီး Tibeto-Burman အုပ္စုမွာ မ်ဳိးႏြယ္စုေပါင္း (၄၃၅) ခု ရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းမွာရွိတဲ့ Tibeto-Burman အုပ္စုဝင္ တိုင္းရင္းသားေတြကေတာ့ -

(၁) အခါ၊ (၂) သက၊္ (၃) ဂ်ိန္းေဖာ၊ (၄) ထမံ၊ (၅) ကဒူး၊ (၆) တဆီနာဂ၊ (၇) ပအို႔၊ (၈) ပိုးကရင္၊ (ဖလံုစေဝၚ)၊ (၉) ပိုး ကရင္ (ဖလံု)၊ (၁၀) ထရု၊ (၁၁) ပေဒါင္၊ (၁၂) ဘြဲကရင္၊ (၁၃) ေဂခို၊ (၁၄) ေဂဘား၊ (၁၅) ပရဲ၊ (၁၆) မႏုမေနာ၊ (၁၇) ယင္းေဘာ္၊ (၁၈)ယင္းတလဲ၊ (၁၉) ကယား (အေရွ႕)၊ (၂၀) ကယား (အေနာက္)၊ (၂၁) မိုပြာကယား၊ (၂၂) စေကာ ကရင္၊ (၂၃) ဝဲေဝၚ၊ (၂၄) ဇယိမ္း၊ (၂၅) ဟားခါးခ်င္း၊ (၂၆) ေငါန္ခ်င္း၊ (၂၇) ဆင္ထန္ခ်င္း၊ (၂၈) ေတာရ္ခ်င္း၊ (၂၉) ဇို ထံုးခ်င္း၊ (၃၀) ဇိုင္ေဖခ်င္း၊ (၃၁) ဖလမ္းခ်င္း၊ (၃၂) စီရင္းခ်င္း၊ (၃၃) တီးတိန္ခ်င္း၊ (၃၄) ရန္ခိုလ္ခ်င္း၊ (၃၅) ပူရာမ္ခ်င္း၊ (၃၆) ရာလ္တဲခ်င္း၊ (၃၇) ရိုလ္တဲခ်င္း၊ (၃၈) ဇိုမီးခ်င္း၊ (၃၉) ခြာမီးခ်င္း၊ (၄၀) ခူမီးခ်င္း၊ (၄၁) အရိႈခ်င္း၊ (၄၂) ဘြာလ္ေခါ ခ်င္း၊ (၄၃) ခ်င္းဘံု (ခ်င္းတြင္းခ်င္း)၊ (၄၄) ဒိုင္ခ်င္း၊ (၄၅) ၿမိဳခ်င္း၊ (၄၆) မြင္းခ်င္း (မင္းတပ္ခ်င္း)၊ (၄၇) ငလ (မတုခ်င္း)၊ (၄၈) ဝဲေလာင္ခ်င္း၊ (၄၉) လိုင္ေနာင္နာဂ၊ (၅၀) ေလာင္ဖုရိနာဂ၊ (၅၁) မခ်မ္းနာဂ၊ (၅၂) ပရနာဂ၊ (၅၃) ဖုန္၊ (၅၄) လရွိ (လခ်ိတ္)၊ (၅၅) မရု (ေလာ္ေဂၚ)၊ (၅၆) ဗမာ၊ (၅၇) ေခ်ာင္းသား၊ (၅၈) အင္းသား၊ (၅၉) ရခိုင္၊ (၆၀) ေတာင္ရိုး၊ (၆၁) ထားဝယ္၊ (၆၂) ရမ္းၿဗဲ၊ (၆၃) ဆန္ဆု၊ (၆၄) ဖ်င္၊ (၆၅) ေလာ္ပန္၊ (၆၆) ေလာ္ပိ၊ (၆၇) လာမာ၊ (၆၈) ေနာ္ရာ၊ (၆၉) ႏူး၊ (၇၀) ရဝမ္၊ (၇၁) အႏု၊ (၇၂) လိြဳင္၊ (၇၃) ပလု၊ တို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။

Sino-Tibetan အုပ္စု အေျချပေျမပံု

* ခ်င္း သမိုင္း ( ပထမပိုင္း ) *

 

ဆလုိင္း ခ်င္းျဖဴ – ခ်င္းလူမ်ိဳး၏ မူလဘူတ

...

လူမႈေရးသမိုင္းရႈေထာင့္မွေသာ္၎၊ မႏုသာေဗဒအရေသာ္၎၊ ဘာသာေဗဒအရေသာ္၎၊ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မြန္ဂိုလ္ ( Mongol ) အႏြယ္ဝင္၊ တိဘက္-တရုတ္ မိသားစုၾကီး ( Tibeto-Chinese Family/ Sino-Tibetan) မွ ခြဲထြက္ေသာ တိဘက္-ျမန္မာမိသားစု (Tibeto-Burman Sub-Family ) အနက္ Assam-Burma Branch ကူကီး-ခ်င္း (Kuki-Chin) အုပ္္စုဝင္္မ်ားျဖစ္ၾကပါသည္၊ ခ်င္းအမ်ဳိးသားတို႕သည္လွ်ဳိေျမာင္ ကမ္းပါးထူထပ္ သည့္ ေတာအျပဳိင္း ျပဳိင္းေတာင္အထပ္ ထပ္ျမစ္ေခ်ာင္း အသြယ္ သြယ္ေရာျပြန္း သည့္ေဒသတြင္ ေနထိုင္သူမ်ားျဖစ္္သည္ႏွင့္အညီ ဘာသာ စကားကြဲ (Dialects) အမ်ဳိးမ်ဳိးကိုေျပာဆုိၾကျပီး မိမိတို႕ဘာသာစကား ကုိယ္စီျဖင့္ မိမိတို႕ အမ်ဳိးနာမည္ကို မွည့္ ေခၚၾက သည္္၊ တနည္းအားျဖင့္ဆုိေသာ္ ခ်င္းတစ္မ်ဳိးသားလုံး အားညႊန္းဆိုေသာ ဘုံနာမည္ (Common Name / Collective Name / Nomenclature) မရွိိခဲ့ဟုဆိုရပါမည္၊

အေနာက္ဖက္ရွိ ဘဂၤလီကုလားမ်ားက ကူကီး (Kuki ) ဟူ၍ ၎၊ အေရွ႕ဖက္ ရွိျမန္မာမ်ားက ခ်င္း ( Chin) ဟူ၍ ၎ ေခၚၾကသည္၊ ကူကီးဟူေသာ စကားလံုးအဓိပါယ္ကုိ ေသခ်ာတိက်စြာမသိရေသာ္လည္း သာမန္အား ျဖင့္ေတာင္တန္း သားမ်ား ဟူေသာအနက္ ရဟန္တူပါသည္၊ ခ်င္း ဟူေသာ စကားလံုး၏ အဓိပါယ္မွာ လူသား ဟူ၍ ဆိုရပါမည္၊ တိဘက္ကုန္းျပင္ျမင့္တြင္ ခ်ိယန္ ( Qi’an / Chi’an ) ဟူေသာ ေခြး၊ ဝက္မ်ား ေမြးျမဴသည့္လူစုရွိခဲ့ရာ ၄င္းတို႕သည္ တိဘက္ ကုန္းျပင္ျမင့္ အေရွ႕ေတာင္ ေျခေလွ်ာအရပ္သို႕ေရာက္ရွိလာျပီး ႏွစ္ကာလၾကာျမင့္စြာ ေနထိုင္ ခဲ့ၾကသည္ဟုဆိုပါသည္၊ တိဘက္-တရုတ္တို႕ႏွင့္အျပဳိင္ ယဥ္ေက်းမႈ အဆင့္အတန္းရွိခဲ့ၾကျပီး အဆိုပါ တိဘက္-တရုတ္ တို႕၏ က်ဳးေက်ာ္တိုက္ခိုက္မႈဒါဏ္ေၾကာင့္ မလႊဲသာမေရွာင္သာဘဲ ထိုေဒသကို စြန္႕ခြါခဲ့ျပီး အထက္ျမန္မာျပည္ ဧရာဝ တီ ျမစ္ဖ်ားအရပ္ သို႕ ေရာက္ရွိလာၾကသည္၊ ၄င္းအဆိုမွန္ကန္ေၾကာင္း သာဓကတစ္ခုမွာ ဟူးေကာင္း ခ်ဳိင့္ဝွမ္း ေျမာက္ ဘက္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ဖ်ားတြင္ ခ်င္းရြာေဟာင္းေနရာ မ်ားရွိေၾကာင္း ဆာအလက္ဇင္းဒါးမကၠင္းဇီး (Sir Alexander Mackenzie ) ကေဖာ္ျပထားခဲ့သည္၊ ခ်ိယန္၏ အနက္မွာ လူသား ဟုပင္ျဖစ္ သည္၊

အရွဳိ၊ ေတာင္သား ႏွွင့္ မတူခ်င္းမ်ား၏ ေဒသႏၱရ ဘာသာ Thlang ဟူေသာ စကားလုံးမွ ေရြ႕ေလ်ာ လာသည့္ Khlang မွ Khyang ျဖစ္ျပီး လူ၊ လူသား ဟူေသာ အနက္အဓိပါယ္ ရပါသည္၊ တနည္းဆိုေသာ္ နတ္လို ေတာရုိင္း တိရစၧာန္လုိစည္းမဲ့ကမ္းမဲ့ေလလြင့္ေနသူမ်ား မဟုတ္ဘဲ အိုးႏွင့္ အိမ္ႏွင့္ စည္းကမ္း ရွိရွိ အေျခ ခ်ေန ထိုင္ၾက သူမ်ားဟု အနက္ ယူရပါမည္။

ကာတြန္​း

EMG Cartoon